Codziennie w mediach ukazują się setki wiadomości, przy czym tylko niektóre z nich traktowane są priorytetowo i trafiają na pierwsze strony gazet lub do serwisów informacyjnych. Jednak i w tym wypadku ich kolejność nie jest przypadkowa, ponieważ decyduje o tym ważność, jaką przypisuje się każdej wiadomości przez redakcję danego medium. Tego typu praktyka hierarchizacji tematów nosi nazwę porządku dnia (lub ustanawiania agendy) i odnosi się do hipotezy agenda-setting sformułowanej po raz pierwszy w latach 20. XX w. przez amerykańskiego badacza opinii publicznej Waltera Lippmana. Zdaniem Lippmana media (w tamtym okresie prasa) ogrywają znaczącą rolę w tworzeniu uproszczonych modeli rzeczywistości w głowach odbiorców, którzy sami nie są zdolni do dokonywania ich prawidłowej percepcji. Środki masowego przekazu ułatwiają więc w ten sposób zrozumienie rzeczywistości, kształtując określone opinie na jej temat [1].

Terminu „porządek dnia” (agenda-setting) użył po raz pierwszy Bernard Cecil Cohen, który był również autorem popularnego stwierdzenia, że „być może mass media nie decydują o tym, co ludzie myślą, ale mają zasadniczy wpływ na to, o czym myślą”. Jednak dopiero empiryczna weryfikacja założeń hipotezy agenda-setting przez Maxwella McCombsa i Donalda Shaw w trakcie wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych pod koniec lat 60. XX w. rozpoczęła pierwszy etap badań nad założeniami tej teorii, które opisali w pracy z 1972 roku zatytułowanej "The Agenda-Setting Function of the Mass Media" a rozwinęli w "The Emergance of American Political Issue" z 1977 roku. W publikacjach tych badacze zawarli odpowiedź zarówno na pytanie jak działa ustalanie porządku dnia oraz dlaczego się pojawia. Ich zdaniem teoria porządku dnia jest związana z jednym z najważniejszych efektów komunikowania masowego, jakim jest organizowanie i porządkowanie świata realnego w umysłach odbiorców. Agenda-setting ustala zatem najważniejsze sprawy i wizerunki w głowach widzów bądź czytelników, które wcześniej zostały wyselekcjonowane przez redakcje wydawców medialnych jako swoistych gate-keeperów informacji (zob. Filtrowanie i selekcja informacji ). W ten sposób wiedza publiczności na temat spraw społecznych czy politycznych w określonym czasie stanowi efekt pracy redaktorów i jest odzwierciedleniem treści prezentowanych w mediach [2]. Cały proces „porządku dnia” przedstawia stworzony przez McCombsa i Shawa model, w którym można wyróżnić poziom mediów oraz odbiorców. Na pewnym etapie łączą się one, tworząc wiedzę społeczną, będącą wynikiem hierarchii ważności wydarzeń, ich właściwego wyeksponowania oraz informacyjnych potrzeb odbiorców, co z kolei przekłada się na ich określone zachowania społeczne.

Efekt „porządku dnia” jest tym silniejszy, im większa jest potrzeba informacyjna odbiorców, którą zaspokajają, korzystając z mediów informacyjnych, a także niski poziom uczestnictwa w dyskusji. Zasadniczą rolę w procesie agenda-setting odgrywa także czas oddziaływania, ponieważ im dłużej odbiorcy mają styczność z prezentowaniem określonej hierarchii ważności spraw czy tematów w mediach, tym trudniej jest im dokonać jej zmiany pod wpływem krótkotrwałych oddziaływań o innych charakterze.

Teoria agenda-setting miała swoich zwolenników i przeciwników. Krytycy przez długi czas zarzucali jej brak dowodów empirycznych oraz niespójność metodologiczną jako metody badawczej [3], [4]. Jednak z czasem teoria porządku dnia została udoskonalona, a wraz z pojawieniem się internetu zaczęto odnosić ją również do tego środowiska komunikacji medialnej, zadając jednocześnie pytanie o to, na ile teoria porządku dnia i związany z nią wpływ mediów w takim samym stopniu oddziałują na odbiorców w nowym, niezhierarchizowanym środowisku medialnym¹. W toku badań zaproponowano wyodrębnienie nowych typów agend, co pozwala lepiej zrozumieć różne zjawiska zachodzące w zmediatyzowanej rzeczywistości [5]. Do nowych typów agend należą m.in.:

• agenda rzeczywistości – odnosi się do problemów, które powinny zostać uznane za najważniejsze ze względu na obiektywne kryteria społeczne lub ekonomiczne (np. bezrobocie, nierówności społeczne, zmiana klimatu, protest polityczny). Porównanie agendy rzeczywistości z agendą medialną pozwala określić, które z problemów są pomijane przez media (zjawisko „wycinania agendy”);
• agenda blogów – odnosi się do tematów i zagadnień poruszanych przez blogerów postrzeganych jako liderów opinii będących niezależnymi od profesjonalnego dziennikarstwa;
• agenda wyszukiwania (search agenda) – odnosi się do słów, fraz lub tematów popularnych w wyszukiwarkach internetowych lub mediach społecznościowych, ma charakter agendy publicznej, może dobrze odzwierciedlać opinię publiczną, gdyż wiąże się z popularnością danego tematu wśród użytkowników.

W kontekście konsumpcji wiadomości przez użytkowników mediów cyfrowych można również mówić o pojawieniu się nowych zjawisk związanych z teorią agenda-setting , takich jak: ustanawianie agendy intermedialnej (intermedia agenda-setting), odwrócony proces ustanawiania agendy (reverse agenda-setting) czy agenda building (tworzenie agendy tradycyjnych i nowych mediów na podstawie różnych źródeł). We wszystkich przypadkach chodzi o zbadanie, jak wygląda relacja pomiędzy starymi (tradycyjnymi) a nowymi (internetowymi) kanałami informacyjnymi w ustanawianiu agendy publicznej, który z nich ogrywa ważniejszą rolę i czy efekty ustanawiania agendy różnią się ze względu na typ medium [4], [6].

Literatura dodatkowa
1. McCombs, M.: Ustanawianie agendy. Media masowe i opinia publiczna, przeł. Radwan, B., Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009.
2. Vargo, Ch., Guo, L., Amazeen, M. A.: The agenda-setting power of fake news: A big data analysis of the online media landscape from 2014 to 2016. New Media & Society 2018, 20(5), https://doi.org/10.1177%2F1461444817712086.